در قالب یك پژوهش بررسی شد
راهكارهایی برای پیشگیری از صدمه خرس های قهوه ای به كشاورزان
به گزارش نكسترو مدیریت تعارض انسان با گوشتخواران، پیشینه علمی چندانی در ایران ندارد و عمر پژوهش های جدی در زمینه ارزیابی نگرش، تعامل و رفتار مردم محلی نسبت به حیات وحش در كشور بخصوص گوشتخواران بزرگ، از یك دهه فراتر نمی رود. با این حال، تعدادی از محققان در چارچوب پژوهشی به بررسی مزایا و معایب حضور خرس های قهوه ای در قزوین پرداخته اند.
به گزارش نکسترو به نقل از ایسنا، تعارض میان انسان و حیات وحش از مفاهیم مهم در حفاظت از تنوع زیستی است که در صورت چشم پوشی، همزیستی پایدار انسان و حیات وحش را ناممکن می سازد. تعارض انسان و حیات وحش در اشکال مختلف وجود دارد و در مقایسه با سایر تهدیدات اصلی تنوع زیستی، در نقاط مختلف دنیا این چالش بیشتر و شدیدتر شده است.
این چالش در مناطق حفاظت شده سراسر جهان وجود داشته و خسارت های ناشی از آن بر فعالیتهای روزانه مردم تاثیرگذاشته و منجر به ایجاد یک نگرش اخلاقی به وضعیت حیات وحش شده است. همپوشی نیازهای اولیه حیات وحش با منابع مورد استفاده انسان یعنی نیاز حیات وحش به زیستگاه جهت برآوردن نیازهای حیاتی (آب، غذا، پناه و مکان تولیدمثل) از یکسو و نیاز انسان به اراضی طبیعی بیشتر جهت توسعه فعالیتهای کشاورزی، صنعتی و مسکونی از طرفی، منجر به بروز تعارضاتی میان انسان و حیات وحش می شود.
افزایش روزافزون جمعیت انسان و توسعه در مجاورت زیستگاه های طبیعی، منجر به افزایش بهره برداری از منابع طبیعی، تجاوز به زیستگاه های حیات وحش و درنتیجه تخریب یا کاهش کیفیت آنها و متعاقب این امر افزایش تقابل حیات وحش با انسان شده است.
باآنکه نه انسان و نه حیات وحش را نمی توان مقصر واقعی بروز چنین تعارضاتی قلمداد کرد و علل بسیار پیچیده و گاه غیرقابل کنترلی برای بروز این چالش وجود دارد، اما ابزارهایی نظیر کسب اطلاعات کافی از شاخص های اثرگذار در شکل گیری این تعارضات، تدوین راهکارهای کارآمد و سازگار با وضعیت فرهنگی، اقتصادی واجتماعی منطقه و شرایط زیستی و حفاظتی گونه و اجرای دقیق آن توسط سازمان های مربوطه، در کاهش آثار منفی تعارضات بین انسان و حیات وحش و دستیابی به اهداف مدیریتی بسیار موثر است.
خرس قهوه ای بزرگترین گوشتخوار ایران است و در راس زنجیره غذایی زیستگاه خود قرار داشته و یک گونه چتر به حساب می آید که حفاظت از آن منجر به حفاظت از اکوسیستم منطقه می شود.
خرس قهوه ای در ایران نسبت به گوشتخواران بزرگ دیگر، در طیف گسترده تری از تعارض با مردم دیده می شود. خرس ها با تغذیه از میوه باغات و شکستن شاخه درختان همینطور دستبرد به کندوهای زنبور عسل شکایت روستائیان را باعث می شوند و به همراه حمله به دامها و انسان در شرایط خاص، با جوامع محلی در تعارض هستند.
با عنایت به تعداد شکایات و پرونده های خسارت خرس در اداره کل حفاظت محیط زیست قزوین همینطور تکرار مشاهدات خرس توسط محیط بانان و تعداد گزارشات تلفات خرس دراستان قزوین در سال های اخیر، تعارض این گونه بسیار جدی است. با قرار گرفتن خرس قهوه ای در لیست گونه های صدمه پذیر موسسه IUCN (بین المللی حفاظت از گونه ها ) در سالهای اخیر و افزایش تعارضات آن با انسان (خسارت به باغها، کندو، دام و انسان) به خصوص در لکه هایی که بیشترین مشاهدات خرس و تعارضات در آن ثبت شده است، اتخاذ تدابیر ویژه مدیریتی و حفاظتی برای کاهش تعارضات بین این گونه پرارزش و انسان بخصوص در جوامع محلی داخل و حاشیه مناطق تحت حفاظت و سایر زیستگاه های این گونه با ارزش ضروری به نظر میرسد.
مدیریت تعارض انسان با گوشتخواران، پیشینه علمی چندانی در ایران ندارد و عمر پژوهش های جدی در زمینه ارزیابی نگرش، تعامل و رفتار مردم محلی نسبت به حیات وحش در کشور بخصوص گوشتخواران بزرگ، از یک دهه فراتر نمی رود.
با این وجود در این حوزه در پژوهشی که با عنوان «ارزیابی و تدوین برنامه مدیریت راهبردی کاهش تعارضات خرس قهوه ای در استان قزوین» از جانب سیاوش رضازاده و میر مهرداد میرسنجری از گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه ملایر در این حوزه انجام شده، نقاط قوت و ضعف موجود در استان و هم فرصت ها و تهدیداتی که گونه با آنها مواجه می باشد و یا در آینده با آنها مواجه خواهد شد، شناسایی و برای تدوین یک استراتژی مدیریتی کارآمد به کار گرفته شد.
در این پژوهش برای ارزیابی و تدوین برنامه مدیریت راهبردی کاهش تعارضات خرس قهوه ای در استان قزوین از روش تجزیه و تحلیل SWOT و ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی از راه تهیه و تکمیل پرسشنامه، مصاحبه، مطالعات کتابخانه ای و بررسی میدانی و آرشیو سازمانی برای شناسایی عوامل و طی فرایند تکنیک در چهار مرحله استفاده شده است.
طبق آنچه در این پژوهش آمده؛ خرس قهوه ای بعنوان بزرگترین گونه گوشتخوار در طبیعت ایران، در استان قزوین در قسمت های شمالی استان به علت تیپ کوهستانی، دارای پراکنش و جمعیت مناسبی است. هم اکنون دو لکه زیستگاهی عمده در کل استان قزوین برای خرس قهوه ای وجود دارد که شامل حوزه های الموت(الموت شرقی و الموت غربی) و طارم سفلی می شود.
در ادامه ضمن اشاره به جزئیاتی درباره پراکندگی این گونه جانوری در استان قزوین؛ به تفکیکِ نوعِ تعارض، بیشترین سهم در ارتباط با خسارت کندوی زنبور عسل به میزان ۵۹ درصد، باغات و مزارع حدود ۳۹ درصد و انسان حدود ۲ درصد اشاره شده است.
برای انجام این پژوهش به منظور لحاظ کردن نظرات و دیدگاه های خبرگان شامل مدیران، محیط بانان و کارشناسان با سابقه، جوامع محلی و خسارت دیدگان، در ابتدا ۴۶ نفر بعنوان جامعه آماری با شرایط آگاهی به محدودیت ها و مشکلات و همینطور فرصت ها و تهدیدهای در رابطه با مدیریت موضوع، سابقه فعالیت در مناطق تحت مدیریت سازمان، محیط بان یا کارشناس اجرایی حفاظت و مدیریت حیات وحش و یا جوامع محلی ساکن و آشنا به مسائل و مشکلات مدیریت حیات وحش، شناسایی شدند.
در این مطالعه تعداد ۶ نقطه قوت داخلی در مقابل ۷ نقطه ضعف داخلی وتعداد ۵ فرصت خارجی در مقابل ۹ تهدیدخارجی، شناسایی شده ومورد ارزیابی قرار گرفت. بدین ترتیب در مجموع تعداد ۱۱ نقطه قوت وفرصت بعنوان مزیت وتعداد۱۶ نقطه ضعف وتهدید بعنوان محدودیت وتنگناهای پیش روی مدیریت و کاهش تعارض خرس قهوه ای در استان قزوین وجود دارد که در نهایت در وضع موجود، نقاط ضعف بیشتر ازنقاط قوت بوده و بر آن غلبه دارد.
همینطور طبق این بررسی ها این گونه عنوان شده که در حل مشکل تعارض، تهدیدهای بیشتری نسبت به فرصتها وجود دارد.
برپایه نتایج ارزیابی عوامل داخلی، از دید کارشناسان تدوین و ابلاغ برنامه عمل حفاظت از خرس قهوه ای توسط سازمان و آشنایی بعضی از زنبورداران منطقه با نحوه پیشگیری از خسارت خرس به کندوها و اجرای آن به ترتیب با امتیاز ۰.۳۹۲ و ۰.۳۲۴ مهمترین نقاط قوت به حساب می آیند.
همینطور عدم اجرای کامل برنامه عمل حفاظت از خرس قهوه ای به علت فقدان اعتبارات مالی و عدم جبران خسارات خرس به باغات و کندوها درسال های اخیر به ترتیب باامتیاز ۰.۱۳۶ و ۰.۱۹۶، مهمترین نقاط ضعف محسوب می شوند.
برپایه نتایج ارزیابی عوامل خارجی، وسعت مناسب زیستگاه های کوهستانی خرس در استان و جدیت دستگاه قضایی استان در برخورد قاطع با شکارچیان غیرمجاز به ترتیب با امتیاز ۰.۲۶۴ و ۰.۲۰۰، مهمترین فرصت های موجود بوده و استقرار کندوهای زنبور عسل بدون اقدامات حفاظتی در طبیعت و باغات همینطور کمبود غذای طبیعی به علت سرمازدگی درختان میوه های وحشی در سالهای اخیر به ترتیب با امتیاز وزنی ۰.۲۳۰ و ۰.۱۹۶ مهمترین تهدیدهایی هستندکه از دید کارشناسان و نظردهندگان، مدیریت تعارض خرس قهوه ای باآن مواجه خواهدبود.
نتایج این پژوهش پائیز سال جاری در شماره ۳ دوره ۱۲ فصلنامه "محیط زیست جانوری" به چاپ رسیده است.
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب