مروری بر وضعیت كمی و كیفی نشریات علمی،
چرا نشریات علمی در ایران رشد نمی کنند؟
رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ضمن اعتراض به تحجر و بی توجهی که در ایران نسبت به علم ویروس شناسی وجود دارد، به توضیح زمینه های بروز این مشکل پرداخت و علل عقب ماندگی نشریات علمی ایرانی را در حوزه کاری خود شرح داد.
دکتر سیدعلیرضا ناجی در گفتگو با ایسنا، درخصوص وضعیت نشریات علمی پژوهشی حوزه ویروس شناسی اظهار داشت: به شخصه کمی در حوزه نشریات ویروس شناسی ضعف می بینم. تعداد مجلاتی که عناوین ویروس شناسی داشته باشند، در ایران بسیار بسیار محدود است و تنها یک مجله ویروس شناسی که وابسته به انجمن علمی ویروس شناسی است، با این عنوان منتشر می شود. البته این مجله سالهای زیادی است که در حال انتشار می باشد، ولی در این زمان پیشرفت زیادی نداشته است.
وی افزود: هرچند مجلات بالینی و علوم پایه ای وجود دارند که مباحث در ارتباط با ویروس شناسی را هم پوشش می دهند و مقالاتی در این حوزه منتشر می کنند؛ ولی مجلات با عنوان ویروس شناسی بسیار محدود هستند. در صورتیکه در کشورهای دیگر مجلات متنوعی با عناوین ویروس شناسی وجود دارند.
رییس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی دلیل این مشکل را موارد مختلفی عنوان نمود و اظهار داشت: یکی از مهم ترین علل بروز این مشکل، فشارهای زیادی است که در زمینه ارتقای اعضای هیئت علمی وجود دارد و به علت ارزش گذاری بیشتر مجلات خارجی، بیشتر افراد تمایل دارند که مقالاتشان را ابتدا در مجلات خارج از کشور منتشر کنند.
وی تشریح کرد: برای مثال برای ارتقا چند معیار گذاشته اند که چاپ مقاله در مجلات با اچ ایندکس بالا یا مقالات با ایمپکت فکتور بالا، نمونه هایی از آنها هستند و تاکید زیاد بر این مساله، افراد را به سمت مجلات خارجی می برد. بنابراین اشتیاق به مقالات داخلی زیاد نیست.
استاد ویروس شناسی پزشکی دانشگاه شهید علوم پزشکی شهید بهشتی دلیل دیگر این معضل را «بی میلی و بی توجهی تاریخی در ایران نسبت به علم ویروس شناسی» دانست و خاطرنشان کرد: رشته ویروس شناسی در ایران به علت قرابت و یک پارچگی که با گروه میکروب شناسی و باکتری شناسی داشته، زیاد رشد نکرده است. در کشور ما مقاومت به گروههای ویروس شناسی بسیار زیاد است و همکاران باکتری شناس ما به علت کج فهمی و تحجری که نسبت به این رشته دارند، خواستار گسترش ویروس شناسی در کشور نیستند.
وی با ذکر مثالی به تشریح این معضل پرداخت و اظهار داشت: در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی که من از سال ۱۳۸۵ افتخار عضویت بعنوان استاد تمام ویروس شناسی را دارم، مقاومت و تحجر گروه میکروب شناسی سبب شده که این دانشگاه مادر، گروه ویروس شناسی نداشته باشد؛ در حالیکه تمام دانشگاه های مادر گروه علمی ویروس شناسی دارند. در این دانشگاه علیرغم تعداد افراد هیئت علمی ویروس شناسی که در پایه های مختلف وجود دارد، مقاومتی که از سمت رشته های پزشکی و بخصوص گروه میکروب شناسی صورت گرفته، اجازه ارتقای این افراد را نمی دهد. این مقاومت ها در سرتاسر ایران وجود دارد. حتی در مقاطعی مشاهده کردیم که به جای ویروس شناسان، اعضای میکروب شناس در بُرد ویروس شناسی حضور داشتند. در صورتیکه جامعه ویروس شناسی ما بسیار متنوع، متکثر و بزرگ است.
عضو هیئت علمی بیمارستان مسیح دانشوری با تکیه بر این نکته که «دید ما در کشور به ویروس شناسی اصلا دید تخصصی نیست»، اظهار داشت: در مباحث تدریسی به دانشجویان پزشکی، توجه زیادی به مباحث ویروس شناسی نمی گردد. در صورتیکه در معضلات بهداشتی دنیا نقش ویروس ها اصلا کم تر از باکتری ها، انگل ها و قارچ ها نیست. حتی میتوان اظهار داشت که بیشتر هم هست؛ چون که در چند دهه اخیر بیماری های ویروسی مهم ترین معضلات بهداشتی را در دنیا بوجود آورده اند. اما همچنان دید ما نسبت به ویروس شناسی متحجر است!
وی افزود: جالب است بگویم که در همین دوره کووید، در کمیته های واکسن این همه در مورد ویروس صحبت می شود، اما ویروس شناسان در آن کمیته ها عضو نبودند! با صحبت ها و مسائلی که پیش آمد، معدود افرادی را عضو آن کمیته ها کردند. در مورد کمیته های دیگر هم به همین صورت است.
ناجی به این نکته هم اشاره نمود که جامعه ویروس شناسی ایران هم سست و تنبل است؛ چون که همچنان در برد ویروس شناسی میتوان دید که اعضای بسیار بسیار قدیمی در آن حضور دارند و جایگاهی را به جوانان نمی دهند. حتی اگر اعضای جوان را وارد کنند، افراد آشنا و هم پالگی های خودشان را وارد می کنند. یعنی آن فرد اصلا منتخب جامعه علمی قوی ویروس شناسی در ایران نیست.
وی اضافه کرد: البته اعضای خیلی خوب هم داریم که جایگاه و کرسی صحبت کردن، ندارند و مورد مخاطب قرار نمی گیرند. وقتی صحبتی پیش می آید، افراد به جای رفتن به سمت افراد متخصص، به سمت افراد غیر متخصص در رشته های ژنتیک و میکروب شناسی و... می روند. در صورتیکه علم ویروس شناسی، علم بسیار تخصصی است و مباحث در ارتباط با این رشته، چه در تحقیق، چه در تدریس و چه در تشخیص، باید، باید و باید به ویروس شناسان واگذار شود.
رییس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، باردیگر به معضل تاکید زیاد به چاپ مقالات در نشریات با ایمپکت فکتور و اچ ایندکس بالا اشاره نمود و اظهار داشت: این تاکید زیاد سبب نقض ِ غرض می شود و اجازه نمی دهد که مجلات داخلی ما رشد کنند. معیارهای ما بر مبنای ایمپکت فکتورهای مجلات خارج است. مگر سالانه از هر مرکز تحقیقاتی چند مقاله بیرون می آید؟ همین تاکیدها سبب می شود که مراکز تحقیقاتی تلاش می کنند مقالاتشان را در مجلات خارجی منتشر کنند.
وی افزود: ما باید رویکردهایمان را تغییر دهیم و مجلات داخلی خودمان را تقویت نماییم. باید به این مورد بها دهیم تا مجلات بتوانند در این حوزه پیشرفت کنند. در بعضی علوم بالینی به علت اینکه متکثر، متنوع و قدیمی هستند، این اتفاقات افتاده و بعضی مجلات پا گرفته اند.
ناجی به مجله علمی «هپاتیت» (Hepatitis Monthly) دکتر مؤید علویان اشاره نمود و اظهار داشت: دکتر علویان در این حوزه الگوی خوبی است. ایشان انسان بزرگی بودند و با یک سعه صدر در یک مقطعی، با تلاش بسیار مجله هپاتیت را بالا آوردند؛ ولی من این پتانسیل را در رشته ویروس شناسی نمی بینم.
استاد ویروس شناسی پزشکی، «کم سوادی در نگارش به زبان انگلیسی» را یکی از اشکالات نشریات علمی دانست و اظهار داشت: در یک نشریه علمی، بسیار بسیار مهم می باشد که یک تیم علمی قوی حضور دشته باشد. ما در ایران به علت اینکه می خواهیم مقالات را به زبان انگلیسی منتشر نماییم، مشکل کم سوادی نگارش به زبان انگلیسی داریم و باید این مشکل را رفع نماییم. باید در تیم سردبیری یک نشریه، اعضای هیئت علمی را انتخاب نماییم که در این حوزه توانمند باشند. این مورد بسیار مهمی در کشور ماست.
وی در پایان مجدد به این نکته تصریح کرد که علم ویروس شناسی احتیاج به مجلاتی با عناوین مختلف دارد و کم کم باید در این راه قرار بگیریم یا حداقل آن نشریاتی که هم اکنون وجود دارند را با مشاوره بهبود بخشیم. هم اکنون مجله ویروس شناسی که منتسب به یک گروه ویروس شناسی است و سابقه زیادی دارد، هنوز به جایگاه خوبی نرسیده، در صورتیکه در این زمان باید به این جایگاه می رسید. این نشان دهنده نقص است و باید مشاوره های زیادی در این حوزه گرفته شود.
منبع: نكسترو
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب