حواشی انتخاب پژوهشگران پر استناد در ایران؛
عیار متفاوت لیست های پژوهشگران پر استناد
به گزارش نکسترو، رئیس پایگاه ISC با بیان اینکه همه لیست های مختلف پژوهشگران پر استناد، معتبر هستند؛ اظهار داشت: اعلام پژوهشگران پر استناد علاوه بر شناسایی محققان برجسته کشور و محل خدمتشان یک رقابت و طراوت علمی به جامعه علمی و فناوری کشور می دهد. این اطلاعات جهت برنامه ریزی و سیاستگذاری در حوزه علم و فناوری هم بسیار سودمند و ضروری است؛ البته هر چیزی در سطح خودش اهمیت دارد و این یک شاخص نسبی است.
دکتر سید احمد فاضل زاده در گفتگو با ایسنا، در مورد لیست های متنوع «پژوهشگران پر استناد»، اظهار داشت: لیست های پژوهشگران پر استناد شاخص ها و حد آستانه ای مختلفی دارند و بر مبنای روش شناسی های متفاوت، پژوهشگران برتر را در بازه های آماری یک صدم درصد، یک دهم درصد، یک درصد و دو درصد در حوزه های موضوعی مختلف شناسایی و معرفی می کنند.
وی تصریح کرد: مؤسسات و پایگاه های مختلفی این آمار را جمع آوری، دسته بندی و اعلام می کنند و به همین خاطر معیارهای انتخاب پژوهشگران هم متفاوت می باشد.
رییس مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) در مورد لیست پژوهشگران یک درصد برتر، توضیح داد: برای مثال در مورد پژوهشگران یک درصد برتر، داده های پایگاه شاخصهای اساسی علم (ESI) که زیر مجموعه کلاریویت آنالیتیکس است، به صورت دوماهانه عرضه می شود. ما در مؤسسه ISC هر دوماه، این داده ها را تحلیل می نماییم و پژوهشگرانی که آدرس ایران را دارند، استخراج می نماییم. نهایتا در یک بازه ۱۰ ساله این اعداد و استنادات در ۲۲ حوزه موضوعی جمع بندی می شود.
وی در رابطه با لیست HCR (Highly Cited Researchers) یا پژوهشگران پراستناد برتر توضیح داد: لیست HCR که ما به آن پژوهشگران یک دهم درصد می گوییم، یک در هزار پژوهشگران به نسبت جمعیت کل پژوهشگران انتخاب می شوند. در مورد این لیست میتوان اظهار داشت که دقت آن بالاتر و بازه آماری آن فشرده تر است. ما در یک سال گذشته ۱۴ نفر پژوهشگر از جمهوری اسلامی ایران در این فهرست داشتیم.
فاضل زاده در مورد پژوهشگران دو درصد که به «فهرست استنفورد» مشهور است، توضیح داد: پژوهشگران دو درصد را محققان علم سنجی دانشگاه استنفورد با استفاده از داده های پایگاه اسکوپوس استخراج می کند.
وی اظهار نمود: لیست دیگری هم به نام «طلایه داران» (Clarivate Citation Laureates) وجود دارد که یک لیست خاص است و افرادی که دارای جایزه های معتبر مانند نوبل و... هستند را در خود جای می دهد که البته ما تابحال پژوهشگری از ایران در این لیست نداشتیم. این لیست محدود به حوزه های موضوعی پزشکی، فیزیک، شیمی و اقتصاد است.
رییس ISC خاطرنشان کرد: ازاین رو پژوهشگران پر استناد در این چهار بازه تقسیم می شوند. پس این آمارهایی که در رابطه با پژوهشگران پر استناد بیرون می آید، درصد جامعه آنها متفاوت می باشد. بر مبنای آخرین آمار، ما در ایران در لیست پژوهشگران یک دهم درصد ۱۴ نفر، یک درصد ۸۴۱ نفر، دو درصد ۱۹۴۱ نفر پژوهشگر داشتیم.
فاضل زاده در پاسخ به سؤال ایسنا در مورد اعتبار لیست های مختلف پژوهشگران پر استناد، توضیح داد: از نظر شاخصهای علم سنجی، همه این لیست ها معتبر هستند؛ ولی باید توجه داشت که معیارها و وزن هرکدام از آنها متفاوت می باشد. مثلا پژوهشگران پر استناد دو درصد تعداد کل استنادات، شاخص هرش یا اچ ایندکس و تعداد کل استنادات مقالات تک نویسندگی، نویسنده اول و آخر را در یک فرمول جای گذاری و آنرا استخراج می کنند.
پاسخ به شبهه های لیست پژوهشگران یک درصد و دو درصد برتر
وی در پاسخ به اینکه در مورد لیست های پژوهشگران یک درصد و دو درصد برتر، شبهه هایی در مورد امکان خطا به علت وجود تشابه اسمی و... وجود دارد، اظهار داشت: ما در ISC این پالایش را انجام می دهیم و هر گزارشی که می آید، وقت خیلی زیادی صرف می شود که اسامی تکراری، با آدرس های متفاوت و... بررسی و پایش شوند.
رییس ISC در پاسخ به این شبهه که ISC فقط پژوهشگران یک درصد و دو درصد ایران را پایش می کند و به همین خاطر ما چشم اندازی از وضعیت جهانی خود نداریم و همین، قابلیت مقایسه با دیگر کشورها را از ما می گیرد، اظهار داشت: اگرچه آمار تمام کشورها از نظر تعداد دانشمندان در این فرایند توسط ISC احصا می شود، ولی در این بخش ما فقط مشخصات پژوهشگرانی که آدرس مؤسسات و دانشگاه های ایران را دارند، استخراج می نماییم. هر کشوری هم برای خودش این کار را انجام می دهد. برای مثال ترکیه، ژاپن و... درمورد دانشگاه های کشور خودشان این کار را انجام می دهند.
جایگاه ایران از نظر پژوهشگران پر استناد خیلی خوب است
وی در پاسخ به این سوال که اگر ما بخواهیم برای سیاستگذاری یک ابزار خوب داشته باشیم که قابلیت مقایسه با کشورهای دیگر را داشته باشد، باید از لیست پژوهشگران پراستناد HCR استفاده کنیم؟، اظهار داشت: نه، هر ۴ لیست قابل استفاده هستند. ما در ISC این مأموریت را داریم که در مورد کشورهای جهان اسلام این بررسی را انجام دهیم و در مجموع شرایط جمهوری اسلامی ایران در این حوزه بسیارخوب است.
فاضل زاده در رابطه با اینکه آیا ISC پایشی در مورد پژوهشگران یک درصد و دو درصد برتر جهان اسلام انجام داده است یا خیر؟ اظهار داشت: نه، برای یک درصد انجام ندادیم. ولی روی شاخصهای دیگر مثل تولیدات علمی، استنادها و اچ ایندکس کشورهای جهان اسلام انجام و گزارش داده شده است.
وی توضیح داد: انجام چنین کاری برای همه کشورهای جهان اسلام، کار حجیمی است. برای مثال در مورد پژوهشگران یک درصد، فایلی وجود دارد که ۱۰۰ هزار داده دارد. باید این ۱۰۰ هزار تا را بر مبنای اسم کشورها استخراج کرده و بعد مقایسه نماییم.
فهرست های پژوهشگران پر استناد چه کاربردی دارند؟
فاضل زاده در مورد کاربرد لیست های پژوهشگران پر استناد در سیاستگذاری علم و فناوری کشور، توضیح داد: آمار جهانی پژوهشگران یک درصد و دو درصد در ۲۲ حوزه موضوعی اعلام می شود و ما از روی این اعداد و ارقام، وضعیت هر رشته خودمان را در سطح جهانی مشاهده می نماییم. برای مثال ما در لیست پژوهشگران دو درصد، در حوزه شیمی ۲.۶۲، مهندسی ۲.۴۲ درصد و در پزشکی بالینی ۰.۹۳ درصد از سهم کل دنیا را در اختیار داریم. از این طریق ما می توانیم رصد نماییم که از نظر برونداد علمی در چه حوزه هایی جایگاه بهتری داریم و در چه حوزه هایی بایستی سرمایه گذاری بیشتر نماییم.
استاد تمام دانشگاه شیراز افزود: مثلاً ما از نظر پژوهشگران پر استناد یک درصد برتر در حوزه مهندسی جایگاه خیلی خوبی داریم و ۶.۱ درصد سهم از پژوهشگران دنیا را در اختیار داریم. در حالیکه ما فقط حدود یک درصد از پژوهشگران پر استناد یک درصد جمعیت دنیا را داریم. از روی این داده ها خروجی های مختلفی بیرون می آید که در چه حوزه هایی نقاط قوت داریم و در چه زمینه هایی بایستی توسعه علمی و فناوری دهیم.
فهرست پژوهشگران دو درصد برتر مورد تایید است یا خیر؟!
رییس ISC در پاسخ به این سوال که چرا سال قبل ISC اعلام نمود که لیست پژوهشگران دو درصد برتر یا لیست استنفورد، مورد تایید نیست، ولی سال جاری این پژوهشگران اعلام شدند؟ توضیح داد: ما با کارشناسی منابع و پایگاه های مرتبط در سطح جهانی و همینطور بررسی نقطه نظرات دانشگاه های کشور، متوجه شدیم که این لیست معتبر است. لازم به توضیح است که در چند سال گذشته دانشگاه های معتبر در سطح جهان هم هم دانشمندان یک درصد و هم دو درصد خودشان را اعلام می کنند. ازاین رو از نظر ما این لیست مشکلی ندارد.
وی افزود: سال جاری کاری که کردیم، این بود که گزارش های تفصیلی در مورد روش شناسی و اسامی پژوهشگران یک دهم، یک و دو درصد را برای دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی کشور فرستادیم. در هر گزارش به جزئیات برای هر دانشگاهی اسم پژوهشگر و مجموع استنادات و حوزه موضوعی اطلاعات مربوطه را عرضه کرده ایم.
فاضل زاده در مورد شبهاتی که در مورد این لیست وجود داشت، اظهار داشت: این داده ها خام هستند. هر کشوری برای خودش آنها را پایش و تحلیل می کند. ما در ISC یک گروه کاری تخصصی داریم که مسئولیتشان همین است که این داده ها را پایش و غربال می کنند و تشابهات را در می آورند. عملاً وظیفه سازمانی ISC همین است و با دقت این کار را انجام می دهیم.
هر فهرستی در حد سطح خودش اهمیت دارد
وی در مورد مزایا و معایب تاکید بر روی اعلام تعداد پژوهشگران پر استناد کشور، اظهار داشت: وجه مثبت آن، اینست که علاوه بر شناسایی محققان برجسته کشور و محل خدمتشان، یک رقابت و طراوت علمی به جامعه علمی و فناوری کشور می دهد. این اطلاعات جهت برنامه ریزی و سیاستگذاری در حوزه علم و فناوری هم بسیار سودمند و ضروری می باشد. البته هر چیزی در سطح خودش اهمیت دارد و این یک شاخص نسبی است.
فاضل زاده اظهار نمود: به هر جهت مثلا فدراسیون های مختلف ورزشی در سطح ملی و بین المللی هم مرتب رتبه بندی کشورها و ورزشکاران را در رشته های مختلف اعلام می کنند. این چه اشکالی دارد؟ ولی باید توجه داشت که در حد ارزش هر کدام از این شاخص ها به آنها توجه گردد. همان گونه که می دانیم یکی از مؤلفه های قدرت و شاخص توسعه کشورها در سطح جهانی جایگاه علمی و فناوری آنها است. بنابراین اطلاع رسانی در این حوزه علاوه بر مشخص شدن جایگاه کشور برای دانشجویان و اساتید اعتماد به نفس و خودباوری بوجود می آورد.
وی تصریح کرد: در هر صورت در مبحث بهره وری علمی، باید به دانشگاهی و یا محققی که تعداد مقالات باکیفیت بیشتری تولید می کند، توجه بیشتری شود و در چارچوب بودجه های پژوهشی و فناوری امکانات مناسب تری در اختیارشان قرار داد.
عربستان از دانشمندان نیابتی استفاده می کند
رییس پایگاه ISC در مورد چرایی تفاوت چشمگیر پژوهشگران پر استناد ایران و عربستان، توضیح داد: ما بررسی دقیقی در مورد این مورد انجام دادیم. کشور عربستان با صرف منالع مالی هنگفت، از محققان کشورهای دیگر استفاده می نماید. یعنی نزدیک به ۸۴ درصد پژوهشگران پر استناد عربستان، ساکن کشورهای چین، اسپانیا، آلمان، هند، آمریکا، سوئیس و... هستند و تقریبا ۱۷ پژوهشگر با وابستگی سازمانی واقعی عربستان دارند؛ ولی پژوهشگران پر استناد ما ۱۰۰ درصد در دانشگاه های کشور به صورت تمام وقت فعالیت دارند.
وی افزود: عربستان با قراردادهایی که با کشورهای دیگر می بندد، به نحوی از اعتبار این کشورها نیابتاً استفاده می نماید و رتبه کشور خودشان را بالا می برند.
رئیس ISC در پاسخ به این سؤال که آیا این کار می تواند در طولانی مدت در پیشرفت جامعه علمی شان اثرگذار باشد؟ اظهار داشت: خیر، ولی حقیقت مبحث اینست که این افراد دانشمندان نیابتی هستند.
مشارکت بین المللی در مقالات باید متعادل باشد
فاضل زاده در پاسخ به سوال ایسنا که آیا این اولویت برای ما وجود دارد که ما هم چنین همکاری با پژوهشگران دیگر کشورها انجام دهیم؟ اظهار داشت: درصد مشارکت بین المللی به خودی خود معیار پسندیده ای است و بایستی در محدوده منطقی باشد و محققان و دانشمندان هر کشور سهم اصلی را داشته باشند. ولی اینکه ۸۴ درصد از پژوهشگران پر استناد عربستان، وابستگی سازمانی دومشان عربستان باشد، خارج از چارچوب متعارف است.
وی اضافه کرد: البته در عربستان هم محققان برجسته وجود دارد؛ ولی اینطور نیست که ۵ تا ۱۰ برابر ایران باشند و در حالت خوش بینانه در حد متوسط منطقه است. در یک مقاله امکان دارد اسم ۶ نفر باشد. برای مثال دو نفر آمریکا، سه نفر ترکیه و... امتیاز این مقاله برای همه این کشورها اثرگذار می باشد. ولی وقتی در ۸۰ درصد از مقالات این گونه باشد، این نشان دهنده وابستگی شدید علمی آن کشور است و داستان آمار بالای عربستان به این صورت است.
وی تصریح کرد: به نظر من آمار عربستان، در این خصوص قابل اتکا نیست. ما ظرفیت نهفته زیادی در دانشگاه ها و پژوهشگاه های کشور داریم. فقط کافی است بودجه بهتری در اختیار دانشمندان کشور خودمان قرار گیرد و به آنها توجه بیشتری کرد، در این صورت میتوان به سادگی فاصله مان با کشورهای جهان را کمتر کرد.
رییس پایگاه ISC در مورد سرمایه گذاری های عربستان و برخی کشورهای منطقه در حوزه علم و فناوری، اظهار داشت: این کشورها با صرف بودجه های زیاد درحال توسعه زیرساخت های علم و فناوری هستند و در این عرصه ها سرمایه گذاری های زیادی انجام می دهند. این سرمایه گذاری که انجام می دهند، کار خوبی است و زیرساخت های علم و فناوری کشور خود و منطقه را ارتقاء می دهند؛ ولی این که با افراد قرارداد ببندند تا آدرس دانشگاه های خودشان را در مقالات بیاورند، خارج از عرف استانداردهای پژوهشی است. البته در کل از نظر تولید علم و استنادات، در منطقه و کشورهای اسلامی رقابت اصلی بین ایران و کشور ترکیه است.
منبع: نكسترو
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب